افت قند خون (هایپوگلایسمی) چیست؟

افت قند خون حالتی کاملا شایع در افراد دیابتی است که داروهای پایین آورنده قند خون دریافت می کنند و زمانی اتفاق می افتد که سطح قند خون پایین می آید.افت قند خون خفیف معمولا به زمانی گفته می شود که قند خون به کمتر از ۷۰ میلی گرم در دسی لیتر برسد، که اگر این میزان به کمتر از ۵۰ میلی گرم در دسی لیتر برسد،  افت قند خون شدید نامیده می شود. به طور میانگین، دیابتی های نوع ۱ هفته ای دو بار دچار قند خون می شوند که این حالت در دیابتی های نوع ۲ بسیار کمتر اتفاق می افتد. در افراد غیر دیابتی، بدن قبل از  اینکه  قند خون خیلی پایین بیاید ترشح انسولین را متوقف می کند، اما در افراد دیابتی به ویژه آنهایی که انسولین دریافت می کنند، کنترلی در آزاد سازی انسولین دریافتی وجود ندارد.

علل به وجود آورنده هایپوگلایسمی

تزریق انسولین زیاد
دریافت کم غذا
فعالیت بدنی زیاد
دریافت کم کربوهیدرات
دریافت غذا با تاخیر
مصرف الکل با معده خالی
انسولین کارش را که همان پاکسازی خون از قند است، حتی اگر منجر به افت قند خون شود انجام می دهد. افت قند خون معمولا قبل از وعده های غذایی، بعد یا در حین انجام فعالیت بدنی شدید و یا زمانی که انسولین به حداکثر میزان فعالیت خود رسیده است اتفاق می افتد. در بعضی موارد نیز فرد در نیمه شب و هنگام خواب دچار افت قند خون می شود.

آیا در شب افت قند خون داشته اید؟

با توجه به بعضی علائم می توانید به این سوال پاسخ دهید:

آیا لباس یا ملافه خوابتان نمناک بوده است؟
آیا در خواب کابوس دیده اید؟
آیا وقتی بیدار می شوید احساس خستگی یا سردرد دارید؟
اگر پاسخ هایتان بلی است بهتر است قند خونتان را ۳-۲ بار در شب اندازه بگیرید و سعی نمایید:
غذا فعالیت بدنی و میزان داروهایتان را هم تنظیم کنید.

واکنش افراد مختلف نسبت به کاهش قند خون متفاوت است، بنابراین بهتر است نشانه های بدن خود را بشناسید و بدانید که بهترین راه تشخیص افت قند خون، اندازه گیری قند خون است.

علائم اولیه هایپوگلاسمی عبارتند از:

بی قراری
لرزش
گرسنگی شدید
بعضی دیگر از عوارض مانند: برآشفتگی، احساس اندوه، عدم تمرکز و تاری دید در اثر کاهش طولانی مدت قند خون و تاثیر آن بر مغز اتفاق می افتد. تشخیص علائم اولیه افت قند خون اغلب دشوار است. اگر به دفعات دچار افت قند خون می شوید، به ویژه وقتی سال هاست که دیابت دارید ممکن است توانایی تشخیص علائم اولیه را از دست داده باشید و بدین ترتیب در معرض هایپوگلایسمی شدید قرار گیرید.

درمان افت قند خون

در مرحله اول قند خونتان را اندازه بگیرید، علائم را جدی بگیرید و به سرعت درمان را شروع کنید. اگر افت قند خون شدید دارید اما هنوز هوشیار هستید باید قندی دریافت کنید که به سرعت از دستگاه گوارش جذب شود. بهتر است همیشه قند همراه خود داشته باشید، در این حالت از مصرف شکلات و آبنبات اجتناب کنید زیرا چربی آن مانع جذب سریع قند می شود.
یکی از مواد زیر را مصرف و ۱۵ دقیقه صبر کنید:
حدود ۲ تا ۳ حبه قند
نصف لیوان آب میوه
یک قاشق غذاخوری شکر یا عسل
قند خونتان را اندازه بگیرید، اگر افزایش نیافته بود این کار را تکرار نمایید و زمانی که قندتان بالا رفت یک        یمان وعده مانند نان و پنیر مصرف کنید.

اگر به علائم هایپوگلاسمی بی تفاوت باشید دچار افت قند خون شدید می شوید و هوشیاری خود را از دست خواهید داد. در این هنگام به قدری بی قرار می شوید که هر گونه کمکی را رد می کنید اگر بیهوش شوید فرد دیگری باید وارد عمل شود، نمی توانید چیزی بخورید یا بنوشد، اما قند خونتان باید به سرعت بالا رود. مطمئن ترین راه، دریافت گلوکاگون ترزیقی است.
آیا باید درخواست آمبولانس نمود؟

بله. اگر بیمار به دلیل افت شدید قند خون بیهوش شود باید برای او درخواست آمبولانس شود. سپس بلافاصله گلوکاگون توسط فردی که نحوه استفاده از آن را می داند به وی تزریق شود. لازم به ذکر است اطرافیان بیمار در این زمان نباید هیچ گونه مواد خوارکی از طریق دهان به او بدهند.

نکته مهم:

برای پیشگیری از افت قند خون خوردن میان وعده ها ررا هرگز فراموش نکیند.

گلوکاگون چیست؟

گلوکاگون هورمونی است که توسط پانکراس و به منظور افزایش قند خون ترشح می شود. از پزشکتان بپرسید که آیا لازم است گلوکاگون داشته باشد یا خیر، اگر پاسخ بلی است آن را تهیه کنید و از اطرافیانتان بخواهید چگونگی کار کردن با آن را یاد بگیرند.

کیت گلوکاگون (گلوکاژن® هایپوکیت) حاوی یک سرنگ از پیش پر شده با آب مقطر، یک ویال حاوی ۱ میلی گرم  پودر گلوکاگون و دستورالعمل استفاده از گلوکاژن® هایپوکیت می باشد. تاریخ مصرف روی کیت را چک نمایید. پس از تزریق گلوکاگون احتمال دارد دچار تهوع شوید. بنابراین بهتر است سرتان را بالاتر از معده قرار دهید. بدنتان باید طی مدت ۵ تا ۲۰ دقیقه به گلوکاگون پاسخ دهد. وقتی به اندازه کافی هوشیار شدید که بتوانید چیزی بجوید یا ببلعید، می توانید مایعات شیرین بنوشید و پس از آن یک میان وعده مانند نان و پنیر بخورید. اگر بدنتان به تزریق اول پاسخ نداد، باید تزریق بعدی انجام گیرد. لازم است کارت شناسایی همراه داشته باشید که در موارد اضطرار نمایانگر دیابتی بودن شما باشد.